Wat als je zou kunnen stoppen met piekeren?

Wist je dat piekeren een strategie is om met toekomstige problemen om te gaan? De reden hiervan is te vinden in een ver verleden volgens Bart Verkuil, schrijver van het boek ‘De gelukkige piekeraar’. In de loop van de evolutie heeft zich een stresssysteem in de hersenen van veel dieren gevormd dat afging in reactie op dreiging. Hierdoor reageren we reflexmatig op gevaar door te vechten, te vluchten of te bevriezen, de zogenaamde fight-flight-freeze-reactie. Mensen ontwikkelden daarnaast ook het vermogen om dit alarm af te laten gaat als een reactie op vermeende of ingebeelde gevaren en/of problemen, ook wel bedreiging van sociaalpsychologische aard genoemd. Dat is exact wat er gebeurt bij piekeren.

Mensen piekeren omdat ze het gevoel hebben dat piekeren ze helpt om beter met deze gevaren/problemen om te gaan, daarom herken je piekergedachten ook vaak aan de ‘wat als…’ formulering. Je hersenen willen het probleem oplossen. Het nadeel aan piekeren is alleen dat het zichzelf versterkt. Onbewust leren je hersenen namelijk dat als je piekert de angst minder wordt en dat als je piekert de dingen waar je bang voor bent niet gebeuren. Het bewuste deel van je brein kan de denkfouten hierin herkennen; als je niet was gaan piekeren, was de angst ook wel gaan liggen en als je niet had gepiekerd was de gebeurtenis waarschijnlijk ook goed verlopen. Jij begrijpt dit dus wel, alleen het onbewuste deel van je hersenen nog niet. Sterker nog, het onbewuste deel van je hersenen besluit zelfs om nog meer te gaan piekeren, omdat het zo goed helpt. Piekeren kan dus in het algemeen steeds erger worden als je er niks aan doet. Hieronder geef ik 4 tips waarmee je grip leert krijgen op je piekergedachten:

1. Accepteer dat je niet alles onder controle kan hebben. Een kenmerk van mensen die vaak en veel piekeren is dat ze denken dat ze verantwoordelijk zijn voor het controleren van hun leven. Een fout of een negatieve uitkomst betekent namelijk dat zij iets verkeerds hebben gedaan en dat willen ze graag vermijden. Een overtuiging die bijvoorbeeld hierbij kan helpen is: ‘Als je op dit moment een oplossing kan vinden voor het probleem, dan kan je dat op het moment zelf waarschijnlijk ook’.
   
   
2. Schrijf het op! Piekeren staat het oplossen van je problemen in de weg. Je blijft in je hoofd rondjes draaien waardoor het moeilijk is om de logica te blijven zien. Problemen kun je behapbaar maken door ze bijvoorbeeld van je af te schrijven of op een andere manier te visualiseren. Als je ergens over piekert, maar dit niet kunt visualiseren of verwoorden, kun je je afvragen of er überhaupt wel een probleem is?
   
   
3. Train je gedachten. Je kunt je gedachten niet controleren, maar wel trainen. Dit doe je door steeds je gedachten op iets anders te richten waarbij het niet uitmaakt of dit iets plezierigs of iets nuttigs is wat toch gedaan moest worden. Mochten je gedachten toch weer afdwalen om te gaan piekeren, dan is dit helemaal niet erg. Wanneer je merkt dat je afdwaalt, richt dan je concentratie weer ergens anders op. Wees aardig voor jezelf en ben geduldig! Dit proces kost tijd en zal niet vanzelf gaan, maar de aanhouder wint!
   
   
4. Onderzoek wat de onderliggende angst van je piekergedachten is. Piekeren is op de oppervlakte een effectieve manier om met je angst om te gaan, alleen na verloop van tijd zul je merken dat je steeds meer moet piekeren om die angst onder controle te krijgen. Wat wel kan helpen is om je angst te onderzoeken door jezelf vragen te stellen zoals: Waar ben ik bang voor? Wat is het ergste wat me kan overkomen? Hoe groot is de kans dat dit gebeurt? Hoe erg is de angst op een schaal van 1 tot 10? Waar voel ik de angst in mijn lichaam? Wat is het verloop van de angst? Je zult merken dat angst een vervelend lichamelijk gevoel is, maar dat het uiteindelijk ook weer weggaat. Door deze oefening kun je een meer gezonde reactie op angst vinden, waardoor de behoefte om te piekeren afneemt.

Kortom, piekeren hoeft niet slecht te zijn, zolang je er maar grip op hebt. Grip hebben op je piekergedachten leidt tot functioneel gedrag; je leert hierdoor je problemen actief aan te pakken. Hiermee wordt piekeren een aanzet om problemen op te lossen, in plaats van iets vervelends waardoor je ‘s nachts wakker ligt.